දවසේ දැනමුතු

ආතර් වින්සන්ට් ඩයස් 1886 පෙබරවාරි 10 වන දින උපත ලැබිය. ආතර් වී. ඩයස් ලෙස පොදුවේ හඳුන්වනු ලබන අතර, ශ්‍රී ලංකාවේ දානපතියෙක්, අමද්‍යප ව්‍යාපාරයේ සාමාජිකයෙක් සහ නිදහස් ක්‍රියාකාරිකයෙක් විය.
වෘත්තියෙන් වැවිලිකරුවෙකු වන ඔහු රට පුරා පුරෝගාමී වූ කොස් ප්‍රචාරණ ව්‍යාපාරය සඳහා ප්‍රසිද්ධියට පත් වූ අතර එමඟින් ඔහුට "කොස් මාමා" යන නම ලැබුණි.
ශ්‍රී ලංකාවේ ජාතික වීරයකු වන ආතර් වී.දියෙස් මෙරට අධ්‍යාපන ආයතන රැසකට ද උපකාර කළේය. ශ්‍රී ලංකාව බ්‍රිතාන්‍ය පාලනයෙන් නිදහස ලබා ගැනීමට පෙර, යටත් විජිත රජය විසින් ඔහුව සිරගත කර මරණීය දණ්ඩනය නියම කරන ලද නමුත් පසුව ඔහු නිදහස් කරන ලදී.
ඩයස් 1918 ජුනි 11 දින කොස් ගස් මිලියනයක් සිටුවීමේ අරමුණින් කොස් ප්‍රචාරක ව්‍යාපාරයක් ආරම්භ කළේය. මැලේසියාවේ ජොහෝර් ප්‍රදේශයෙන් කොස් පැළ ආනයනය කළ ඔහු පැළ පැකට් නොමිලයේ බෙදා දීමට කටයුතු කළේය.
ලංකාවේ බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිත රජය 1912 දී ආඥාවක් නිකුත් කළ අතර එමඟින් රට පුරා තැබෑරුම් විවෘත කිරීමට අවසර ලැබුණි. මෙය අමද්‍යප ව්‍යාපාරයක් ඇති කිරීමට හේතු වූ අතර එය අනගාරික ධර්මපාල, ඩී. එස්. සේනානායක, එෆ්.ආර්. සේනානායක, ඩබ්ලිව්.ඒ. ද සිල්වා සහ ඩී.බී. ජයතිලක, ආතර් වී.දියෙස් ද මෙම කණ්ඩායමේ ප්‍රමුඛ සාමාජිකයෙකු වූ අතර එය රටේ නිදහස් ව්‍යාපාරයේ පදනම බවට පත්විය.
1915 දී සිංහල සහ මුවර්ස් අතර කෝලාහල රට තුළ ඇති වූ විට, කෝලාහලයට අනුබල දුන් බවට සැකපිට ආතර් වී.දියෙස් අමද්‍යප ව්‍යාපාරයේ නායකයින් සමඟ අත්අඩංගුවට ගනු ලැබීය. ඔහුට මරණ දඬුවම නියම වූ අතර පසුව එය ජීවිතාන්තය දක්වා සිරදඬුවම් දක්වා අඩු කරන ලදී. කෙසේ වෙතත්, පසුව ඔහුට දඩ නියම කර නිදහස් කරන ලදී.